Ёсць куток на зямлі, Дзе крыніцы звіняць, З трыснікамі гавораць азёры, Дзе на кожнай сцяжыне Курганы стаяць, Векавечным парослыя борам. Ёсць куток на зямлі Казак, песняў і мар, І вясёлкавых красачных сноў, Дзе і папараць нат Расцвітае-гарыць У купальскую ноч. Ёсцькуток на зямлі: Дзень адзін пражывеш – Назаўсёды цябе зачаруе. І дзе б ты ні хадзіў, Кім бы потым ні быў— Сум-тугу па тым краі пачуеш. Гэты мужны і таленавіты чалавек нарадзіўся ў вёсцы Пількаўшчына ў звычайнай сялянскай сям’і Івана Хведаравіча і Домны Іванаўны Скурко. “На вокладцы нейкай старой кнігі, - успамінаў паэт, - побач з запісамі, як садзіць і прышчапіць яблыню ці грушу, і іншымі гаспадарчымі парадамі, я сустрэў і запіс, пакінуты рукою майго бацькі: “17 верасня па новаму стылю 1912 года радзіўся Жэня”. Пачалася імперыялістычная вайна. Восенню 1914 года Івана Хведаравіча мабілізавалі ў армію. Як добрага шаўца, яго накіравалі ў шавецкую майстэрню ў горадзе Пскове. Іван Хведаравіч у вольную часіну часта хадзіў на станцыю, каб сустрэць каго-небудзь з землякоў, распытаць пра сваіх. “Аднойчы, - расказваў Іван Хведаравіч, - я заўважыў на вакзале малога хлопчыка, які быў абвязаны знаёмай дамашняй хусткай. Спытаў: - Як цябе зваць? - Жэня. - А дзе твой бацька? - Цару боты шые. - А дзе маці? - Мама?.. Яна пайшла па вар… - Вось табе кавалачак цукру, вазьмі. - Мама казала, каб я нічога не браў, а то і другая рука забаліць. Так я даведаўся, што Жэня зламаў руку, што сям’я падалася ў бежанцы”. Гэта сустрэча адбылася ў верасні 1915 года. Праз тыдзень сям’я Івана Скурко прыехала ў Маскву. Часта маці і бацька гаварылі пра родную Пількаўшчыну, пра дзеда. І ў 1922 годзе сям’я падалася на радзіму. Хлопчыку хацелася вучыцца, але школа была толькі польская, а польскай мовы Жэня не ведаў. Так і давялося сядзець першую зіму дома. У 1923 годзе Жэня пайшоў у другі клас Шкленікоўскай пачатковай школы, лічыўся лепшым вучнем. Восенню 1925 года Іван Хведаравіч па прапанове Фадзея паслаў сына ў Сваткаўскую школу, дзе былі старэйшыя класы. У 1926 годзе Яўген заканчвае пачатковую школу ў Сватках і марыць вучыцца далей. Ён рос у такой сям’і, дзенікому і ў галаву не прыходзіла выракацца свайго – мовы, звычак , спаконвечнай любві да зямлі, роднага кутка. Хоць, на першы погляд, што тут і любіць было? Старую курную хату, што стала “калыскай” паэта, у якой прайшло жыццё не аднаго пакалення. Яе жыхары варты самага глыбокага ўвасаблення, паэтызацыі: гэта бабка Улляна, дзед Хведар, дзядзька Фадзей, сёстры Вера І Людміла, бацька Іван Хведаравіч і маці Домна Іванаўна. А пачынальнікам роду Скуркаў і наогул адным з заснавальнікаў вёскі Пількаўшчына быў Марка, прадзед Максіма Танка, сапраўдны вясковы асілак. З успамінаў старажылаў паўстае жывы вобраз: вось ён у зрэбнай кашулі і лапцях сякераю валіць стагадовыя сосны, цягае велізарныя каменні на падмурак, адзін носіць на плячах бэлькі. І заўсёды сыпле жартамі, весяліць аднавяскоўцаў. Здавалася, сіле і працавітасці яго не будзе канца. Не шкадаваў Марка сябе, не бярогся. Нёс бервяно на апошні вянок, спатыкнуўся на рыштаваннях і ўпаў… Спрадвеку сям’я жыла бедна, але сумленна. Усе былі працавітымі. Жыццё на хутары было надзвычай мазольным і цяжкім. Зямля, на якой было шмат забалочанасці, карчэўя, вымагала ад сям’і неверагоднай цягавітасці ў працы, упартасці, бязмежнага выдаткавання сіл. Шчырыя словы знаходзім у паэта пра бабку Улляну. Вечна яна пра ўсіх непакоілася… Колькі за свой век наткала палоцен, нажала снапоў, намалола мукі ў жорнах, назбірала розных гаючых зёлак, грыбоў, ягад. І, як магла, лагодзіла ўсе сваркі, берагла цяпло сям’і, пачуцці сям’і, каб, як вугалле ў пяколку, яно ніколі не згасалала. Памерла бабуля ў 1936 годзе ва ўзросце каля 80 гадоў. На чатыры гады перажыў яе дзед паэта – Хведар Маркавіч Скурко. Дзед жыў сіратою пры дзядзьку. Падрос, стаў заўзятым паляўнічым. Цэлымі днямі ён прападаў у лесе і вяртаўся з багатай здабычай. Хведара і ў салдаты не ўзялі: валасны старшыня, які часта ласаваўся дзічынай, вызваліў хлопца ад службы. Зямлі ў яго было каля шасці дзесяцін, разам з лесам і сенакосам, а ў сям’і – дванаццаць дзяцей. Падрасталі дзеці, раслі і клопаты, але Хведар усю сваю душу аддаваў паляўніцтву. Таму старэйшыя яго сыны і дочкі гаспадарылі, як умелі. А ў Хведара Скурко праявіўся яшчэ адзін талент – лекара. Ён лячыў ад змяінага ўкусу, добра ведаў розныя лекавыя травы, дапамагаў хворым. Дажыў Хведар да 82 гадоў. Ужо зусім старым пасвіў кароў,але на паляванне не забываўся. Так і памёр дзед на пашы, прылёгшы на кургане. Побач ляжала спадарожніца яго жыцця – старая паляўнічая дубальтоўка. Для кожнага з родных знаходзілася месца ў сэрцы паэта. Але найдаражэйшым на свеце чалавекам была для Максіма Танка маці – Домна Іванаўна, родам з вёскі Задубенне, што ля мястэчка Крывічы. Працавітая і сціплая, набожная – “спаць не ляжа, пакуль за ўсіх не памоліцца.” Яна пастаянна цікавілася, чым жывуць яе дзеці. З любоўю і павагай ставіўся сын да сваёй маці. Дарэчы, да маці ў яго былі асаблівыя пачуцці: цёплыя, шчырыя, сыноўнія. Дай божа кожнаму такіх сыноў. Ён не толькі не забываў яе наведваць, але і да сябе на зіму забіраў, каб падлячыць трохі, каб адпачыла ад цяжкай сялянскай працы, хоць зімой. У Яўгена Іванавіча з маці былі своеасаблівыя адносіны. Складвалася такое ўражанне, што пупавіна, якой яны былі некалі злучаны, ніколі не разрывалася. І на фотаздымках, дзе ёнпобач з маці, праглядаецца нават гэта сувязь. І гэта яго апошняе жаданне – быць пахаваным разам з маці. Многім у сваім жыцці паэт абавязаны і бацьку – Івану Хведаравічу. Ён быў старэйшы сын Хведара. Нарадзіўся ў 1882 годзе. Ледзь узняўся на ногі, як на яго ляглі цяжкія гаспадарчыя клопаты. Працавіты і руплівы, Іван з ранняга юнацтва не меў вольнай хвіліны: арандаваў зямлю, шыў боты, ганяў плыты, наймаўся лесарубам, хадзіў на панскі луг капаць канавы. Быў ён не дужа пісьменны: вучыўся толькі адну зіму ў царкоўнапрыходскай школе ў в. Новікі, а потым некалькі месяцаў – у Мядзельскім народным вучылішчы. Навука не вялікая, але любоў да кніг Іван Хведаравіч захаваў на ўсё жыццё. Гэта быў надзвычай працавіты і сумленны чалавек, не любіў падману. Калі даваў слова, не было выпадку, каб не стрымліваў. Іван Хведаравіч ва ўсім быў справядлівы, дбайны, па-святому любіў зямлю. У сваіх дзяцей бацькі стараліся выхаваць працавітасць. Вельмі перажывалі яны, калі сын Яўген трапіў у турму за падпольную дзейнасць. Іван Хведаравіч ездзіў у Вільню на спатканне з сынам. Свайму бацьку, бацькам усіх зняволеных Максім Танк прысвяціў верш “Спатканне”: Не плач! Мы вернемся вясной І выйдзем у поле грамадой. Сустрэнем новы ўсход зары, -- Не плач і не бядуй, стары! Нельга не сказаць пра Фадзея, брата Хведара Іванавіча і дзядзьку паэта. Гэта быў легендарны чаавек. Вельмі моцны фізічна. У 75 гадоў адзін браў бітон малака і ставіў яго на машыну. Калі распранаўся – дык адны жылы на целе. Служачы ў арміі, ён стаяў у цара на Крамлёўскіх варотах. Там падбіралі рослых, прыгожых салдат. На царскіх стрэльбішчах у якасці ганаровага прыза атрымаў залаты гадзіннік. Потым па накіраванню Расіі паехаў у Чэхаславакію, вучыўся на ветэрынара. Там далучыўся да рэвалюцыйнага руху, за што быў нават прыгавораны да расстрэлу. Але неяк яму ўдалося збегчы ў Германію. Там ён працаваў на гаспадарцы ў фермера. Фадзей паехаў за мяжу, каб зарабіць грошай, купіць зямлі і аддзяліцца ад брата Івана, завесці сваю гаспадарку. У Германіі ён настолькі ўвайшоў у сям’ю гэтага фермера, што ледзь не ажаніўся з яго дачкой. І каханне там было. Бацькі дзяўчыны ўгаворвалі, казалі, што яны ўжо старыя і ўся гаспадарка застанецца яму. Але ў самы апошні момант ён сеў на параход і паплыў у Аргенціну. Як аказалася, на 10 гадоў. На параход, расказваў, адзіны пропуск быў – рукі. Грошай няма, а рукі ў мазалях – значыць, сядай, білет адпрацуеш. Кім ён толькі ў Аргенціне ні працаваў! І таксістам у Буэнас-Айрасе, і на канвееры аўтамабільнага завода, і коней дзікіх аб’язджаў. На аўтамабільным заводзе такая інтэнсіўная праца была, што нават на абед ніхто не адыходзіў. Вешалася спецыяльная бляшанка, рабочы стаіць на канвееры і есць. І там у яго каханне было, але зноў не ажаніўся. Так нежанаты і застаўся. Назбіраўшы грошай, дзядзька Фадзей вярнуўся на Радзіму. Прыехаў у родную хату, а тут – рэвалюцыя. І ўсе яго зберажэнні прапалі. Так ён і застаўся жыць на хутары. Дарэчы, калі прыехаў з Амерыкі, дзядзьку Фадзея выбралі старшынёй калгаса. Яшчэ ён быў добры ветэрынар, славіўся на ўсю Мядзельшчыну. Быў чалавекам граматным, ведаў, акрамя беларускай і рускай, польскую, чэшскую, нямецкую, іспанскую мовы, меў на гэтых мовах многа розных кніг па ветэрынарыі, лекаў, хімічных рэактываў, рэцэптаў. Дзядзька Фадзей быў вельмі моцны чалавек, асілак. Носячы цяжкае, нажыў грыжу. Прывезлі яго ў клініку аперыраваць. Ён лёг на стол і забараніў даваць наркоз. Аперацыю рабілі без абязбольвання. Пасля ён сам злез са стала і пайшоў у палату. І гэта чалавек пад 70 год! Дарэчы, валодаў гіпнозам. Усё жыццё дзядзькі Фадзея было адметным, смерць – таксама. Калі навалілася хвароба (астма), то ён трымаўся моцна, не перажываў і не пакутваў. Нават у бальніцы быў заўсёды вясёлы і жыццярадасны. Родныя прыйшлі да яго за пару гадзін да смерці. А ён кажа: “Праз пару гадзін я памру, дык вось сцізорык - табе, гадзіннік – табе…” і г.д. і роўна праз дзве гадзіны пасля таго яго не стала. Памёр дзядзька Фадзей ад астмы ва ўзросце каля 80 гадоў. У час Вялікай Айчыннай вайны дзядзька Фадзей выратаваў Пількаўшчыну і яе жыхароў. Каб не ён, пількаўшчан расстралялі б немцы за сувязь з партызанамі. Мужчын ужо распранулі, падрыхтавалі да расстрэлу. Жанчын з дзецьмі арыштавалі. Нямецкі афіцэр прапанаваў выдаць партызан, калі яны ёсць у вёсцы, а інакш салдаты з аўчаркамі пойдуць і тады ўжо нікога не пашкадуюць. Жыхарка вёскі Пількаўшчына Скурко Валянціна схавала ў сябе яўрэйскую жанчыну і вельмі хвалявалася. І тады дзядзька Фадзей пайшоў да нямецкага афіцэра і стаў размаўляць з ім на нямецкай мове. Ён запэўніў афіцэра, што ў вёсцы нікога пастаронняга няма, і той адпусціў мужчын і жанчын з дзецьмі па хатах. Такім застаўся Фадзей ва ўспамінах родных і землякоў. У Хведара і Улляны было 12 дзяцей, але засталіся звесткі толькі пра трох сыноў: Івана, Фадзея і Ціхана. Сем’і дачок Паліны і Соф’і былі рэпрэсіраваны і вывезены ў Сібір. Вера Іванаўна Скурко (Лётка) – старэйшая сястра Максіма Танка (1918-1943 г.г.) Была прыгожая, працавітая дзяўчына. У 1938 г. яна выйшла замуж і пераехала жыць на хутар каля вёскі Сэрвач (Вілейшчына). Максім Танк згадваў: “Заўтра еду ў Вільню. Разам са мною едзе і сястра Вера, якая выходзіць замуж за Браніслава Лётку з Сэрвачы, дзе бацька яго, вярнуўшыся з Амерыкі, купіў сабе хутар». У Лёткаў на той час быў свой малаказавод, мелі статак у 50 кароў, сваю хлебапякарню, сажалкі з рыбай, канюшню. Вера загінула ў гады Вялікай Айчыннай вайны пакутніцкай смерцю. Пад выглядам партызан група бандытаў уварвалася ў сакавіку 1943 г. у хату і запатрабавала каштоўнасцей. Злачынцы загубілі безабаронную жанчыну і яе двухгадовага сына Яраслава. Загінула і свякроў. Магіла сястры паэта і яе сына знаходзіцца на Касцяневіцкіх могілках (Вілейшчына). Людміла Іванаўна Семяжон, малодшая сястра паэта. У сям’і яе звалі Мілка. Максім Танк забраў сястру з вёскі ў Мінск, прымусіў вучыцца (паступіла ў медінстытут). Закончыўшы яго, яна паехала працаваць у Мядзел. Мясцовыя людзі пра яе добра выказваліся, яна была вельмі душэўнай, чулай. Пазней выйшла замуж за вядомага перакладчыка ЯзэпаСемяжона (1914-1985 г.г.). Іх пазнаёміў Максім Танк. Сям’я атрымалася цудоўная. Семяжон быў вельмі прыстойным, добрым чалавекам. У іх нарадзіліся дзеці: дачка Наталля (1957 г.н.) і сын Пётр (1958 г.н.) Атрымалі вышэйшую адукацыю. Свае сем’і не стварылі, дзяцей не маюць. Людміла захварэла на рак галаўнога мозгу і памерла. Як доктар, ведала пра гэта. Фёдар Іванавіч Скурко, малодшы брат паэта (1924-2011 г.г.) Фёдар быў меншы за Яўгена на 12 год. Хлопец рос жвавы, шустры, кемлівы. Але да вучобы быў не вельмі ахвочы. Яўген Іванавіч увесь час гаварыў: “Федзя, вучыся! Федзя, вучыся!” А ён… Яўген Іванавіч дапамог брату з кватэрай. Федзя доўга працаваў на трактарным заводзе, у кавальскім цэху. У Мінску ажаніўся. Жонку звалі Валянціна Васільеўна Шабашова (1932 г.н.), ленінградка. У Фёдара з Валянцінай нарадзіліся дзве дачкі: Таццяна (1952 г.н.) і Ірына (1955 г.н.). Потым у сям’і здарыўся канфлікт. Развёўшыся, Фёдар пакінуў Мінск, кватэру і вярнуўся на хутар. Там ажаніўся з Марыяй Іванаўнай Мацкевіч (1932 г.н.), ураджэнкай в. Ракуці Мядзельскага раёна. У іх нарадзіўся сын Іван (1973 г.н.), якога назвалі ў гонар дзеда. Іван закончыў Беларускі тэхналагічны інстытут. Жыве і працуе ў Віцебску. Жанаты. Жонка Алена, настаўніца. Маюць дачку Машу. Фёдар Іванавіч доўгі час працаваў лесніком, пасля выхаду на пенсію ладзіў уласную гаспадарку. Як бацька і дзед, быў паляўнічым. Памёр Фёдар Іванавіч у 2011 годзе на 87- м годзе жыцця. Прадстаўнікі роду Скурко – людзі працавітыя. Сціплыя, простыя, шчырыя, мудрыя, добрыя, з пачуццём гумару, моцныя духам, высакародныя. А род Максіма Танка прадоўжылі яго дзеці: сын Максім і дочкі Вера і Іра, унук Максім, праўнук Яўген і прапраўнучкі Наталля і Валерыя. Родныя для Максіма Танка былі святымі людзьмі. |